"Αυτοδιαχειριζόμενοι Οικισμοί Σκηνιτών Τσιγγάνων: μια Κιβωτός Προστασίας, ένας τόπος ανάπτυξης. Ο Πιλοτικός Αυτοδιαχειριζόμενος Οικισμός «Αγία Σοφία » στην Θεσσαλονίκη". Παρουσίαση της πρότασης Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς των Σκηνιτών Τσιγγάνων στην Ημερίδα της 15-1-2000 που διοργάνωσαν οι Γιατροί του Κόσμου στην Αθήνα με θέμα "Τσιγγάνοι στην Ευρώπη".

Ι. Σύντομο ιστορικό της Πρότασης Νόμου για τους

Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς των Σκηνιτών Τσιγγάνων

Ας ξεκινήσουμε με ορισμένες παραδοχές.

Παραδοχή πρώτη: ο υπέρτατος θεσμός του Ελληνικού Κράτους και της Ελληνικής Κοινωνίας είναι το Σύνταγμα της Ελλάδας, έτσι όπως προέκυψε από την τελευταία αναθεώρηση του 1986. Στα πλαίσια αυτού του Συντάγματος (το οποίο δεν προέκυψε ως δώρο, αλλά κατακτήθηκε με αγώνες και θυσίες) οφείλουμε όλοι να λειτουργούμε και τις επιταγές του οφείλουν να εναρμονίζονται οι δημόσιες πράξεις μας. Ως εκ τούτου η πιο ακραία αντικοινωνική συμπεριφορά είναι το να παραβαίνει κανείς τις επιταγές του Συντάγματος.

Παραδοχή δεύτερη: στα άρθρα 4 έως 25 του Συντάγματος περιγράφονται τα ατομικά κοινωνικά δικαιώματα που υποχρεούται να προστατεύει η συντεταγμένη πολιτεία. Στα άρθρα αυτά η ανθρώπινη ζωή, η αξιοπρέπεια, η ελευθερία και η ελεύθερη και ομαλή ανάπτυξη της προσωπικότητας ορίζονται ως ιερές αξίες και προστατεύονται σε κάθε τους μορφή από το κράτος και την κοινωνία.

Παραδοχή τρίτη: το Σύνταγμα υπηρετεί την κοινωνία στην ολότητα της. δηλαδή έχει οικοδομηθεί πάνω στην βάση της συλλογικής ζωής και της συλλογικότητας των πολιτών. Ως εκ τούτου η συνύπαρξη αποτελεί το μέγιστο επιδιωκόμενο του Συντάγματος και της συντεταγμένης κοινωνίας

Παραδοχή τέταρτη: στην Ελλάδα σήμερα ζουν περισσότεροι από 250.000 τσιγγάνοι (κατά προσέγγιση, δεν υπάρχει επίσημη καταμέτρηση). Από αυτούς περισσότεροι από 120.000 είναι σκηνίτες, διεσπαρμένοι υπάρχουν 70 περίπου καταυλισμοί σκηνιτών τσιγγάνων σε ολόκληρη την επικράτεια (Γαλλικός ποταμός, Ασπρόπυργος, Λιόσια. Χαλάνδρι. Μενεμένη, Αγία Παρασκευή, Μέγαρα, Κομοτηνή. Ξάνθη. Δράμα, Σέρρες. Κιλκίς, Βέροια, Θήβα, Πάτρα. Μεσολόγγι, Καλαμάτα. Καρδίτσα, Βόλος, Λάρισα, Αγρίνιο, Ναύπλιο, Πύργος, Τρίπολη, Γιάννενα. Αλεξάνδρεια. Σκύδρα, Χαλκίδα. Άμφισσα. Ρόδος, Μυτιλήνη, Κεφαλονιά, Νέα Αλικαρνασσός Κρήτης κλπ). Οι συνθήκες διαβίωσης, υγιεινής και κοινωνικοποίησης των πληθυσμών αυτών είναι άθλιες. Τα παιδιά στους καταυλισμούς μεγαλώνουν αποκλεισμένα σε απάνθρωπα γκέτο, σε άθλια παραπήγματα, χωρίς πόσιμο νερό. χωρίς καμία υγειονομική φροντίδα και κοινωνική πρόνοια, χωρίς ελπίδα. Σε αυτά, έρχονται να προστεθούν οι παράνομοι, απάνθρωποι και εγκληματικοί διωγμοί των σκηνιτών τσιγγάνων των καταυλισμών από τις εκάστοτε τοπικές αρχές. που θέλουν να πάση θυσία να τους απομακρύνουν από τις περιοχές τους. Η αναλυτική μελέτη των ποικιλόμορφων αυτών διωγμών δείχνει πως μια ιδιόμορφη (και όχι μόνο ελληνική) νύχτα των Κρυστάλλων αναβιώνει και πάλι.

Με δεδομένες αυτές τις τέσσερις παραδοχές τον Μάρτιο του 1999 οι ΜΚΟ Δίκτυο DROM για τα κοινωνικά δικαιώματα των τσιγγάνων, Γιατροί του Κόσμου και Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι, το κόμμα Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου και η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης υπέβαλαν στην δημοσιότητα την Πρόταση Νόμου, για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς των Σκηνιτών Τσιγγάνων, έτσι όπως διαμορφώθηκε μετά από 4 χρόνια εθελοντικής δράσης στους καταυλισμούς των σκηνιτών τσιγγάνων της Θεσσαλονίκης και όχι μόνο. Στις 13 προϋποθέσεις της Πρότασης Νόμου και στα άλλα σημεία της περιγράφονται αναλυτικά οι όροι προστασίας της ζωής, της ασφάλειας και των κοινωνικών δικαιωμάτων των 120.000 σκηνιτών τσιγγάνων της Ελλάδας. Η Πρόταση Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς ζυμώθηκε μέσα στους καταυλισμούς μαζί με τους τσιγγάνους και συζητήθηκε με ένα μεγάλο εύρος φορέων, προσώπων και οργανώσεων όλοι αυτοί μπόλιασαν την πρόταση με την φιλοσοφία τους και τις ιδέες τους.

Η πρόταση Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς των σκηνιτών τσιγγάνων υπηρετεί την αρχή της προστασίας των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων όπως τα ορίζει στα άρθρα 4 έως 25 το Σύνταγμα της Ελλάδας. Τα άρθρα 5. 16, 17. 21 και 22 αναφέρονται αναλυτικά στην απόλυτη υποχρέωση του κράτους να προστατεύει τα δικαιώματα στην ζωή την υγεία, την εκπαίδευση, την ομαλή ανάπτυξη της παιδικότητας, την εργασία. Όσο για την στέγαση που μοιραία σχετίζεται με όλα τα παραπάνω το Σύνταγμα στο άρθρο 21 παρ. 4 εξειδικεύει: "η απόκτηση κατοικίας από αυτούς που την στερούνται ή στεγάζονται ανεπαρκώς αποτελεί αντικείμενο ειδικής φροντίδας του Κράτους".

Όσοι το θέλουν, λοιπόν, μπορούν να αντιληφθούν την υποβολή από μέρους μας της πρότασης Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς ως ευθεία παραπομπή στο Σύνταγμα της Ελλάδας, αυτό που "επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων".

Η Πρόταση Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς παρουσιάστηκε στο Αρμόδιο για Θέματα Ποιότητας Ζωής Γραφείο του Πρωθυπουργού (και εδώ θα πρέπει να τονίσουμε την εξαιρετικά σημαντική συμβολή του εν λόγω Γραφείου στην επεξεργασία και την προώθηση της πρότασης). Τον Ιούνιο του 1999 συστήθηκε από τον αρμόδιο Υφυπουργό Εσωτερικών επιτροπή επεξεργασίας της για την υποβολή της για ψήφιση από το Ελληνικό Κοινοβούλιο. Δυστυχώς η επιτροπή αυτή μένει μέχρι σήμερα ανενεργή με αποκλειστική ευθύνη του Υπουργείου Εσωτερικών.

Ωστόσο, και παρά αυτήν την αδικαιολόγητη κωλυσιεργία η πρόταση για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς υιοθετήθηκε στην πράξη από την Ελληνική Κυβέρνηση και το Γραφείο του Πρωθυπουργού, καθώς ο πρώτος αυτοδιαχειριζόμενος οικισμός χρηματοδοτήθηκε και υλοποιείται στην Θεσσαλονίκη (αυτοδιαχειριζόμενος οικισμός Αγία Σοφία) για τους 3000 τσιγγάνους που ζουν στην κοίτη του Γαλλικού ποταμού. Επίσης, αντίστοιχοι τέτοιοι αυτοδιαχειριζόμενοι οικισμοί έχουν προταθεί και σχεδιάζονται στην Νέα Αλικαρνασσό Κρήτης, στην Ρόδο, στα Άνω Λιόσια Αττικής, στο Χαλάνδρι Αττικής.

Παράλληλα η Πρόταση Νόμου υποβλήθηκε στον ΟΑΣΕ (Μάιος 1999) και η Ελληνική Αντιπροσωπεία των Γιατρών του Κόσμου την παρουσίασε στο Πρόγραμμα ROΜΕURΟΡΕ (Μάιος 1999), ένα πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με συμμετοχή ΜΚΟ από 6 κράτη που συντονίζει θεσμικές προτάσεις και δράσεις αναφορικά με τους τσιγγάνους σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τον Νοέμβριο του 1999 το Πρόγραμμα ROΜΕURΟΡΕ υιοθέτησε πλήρως την Πρόταση Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς των Σκηνιτών Τσιγγάνων και προτείνει την εφαρμογή της στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

II. Η πρόταση Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς και η φιλοσοφία τους. Ο πιλοτικός Αυτοδιαχειριζόμενος Οικισμός "Αγία Σοφία" στην Θεσσαλονίκη

Η βασική φιλοσοφία της πρότασης Νόμου είναι η ακόλουθη: η δημιουργία ενός θεσμού που θα προστατεύει τα κατοχυρωμένα συνταγματικά δικαιώματα (παιδεία, υγεία, ασφαλής διαβίωση, παραγωγική επιμόρφωση, εργασία) των 120.000 σκηνιτών τσιγγάνων της Ελλάδας, οι οποίοι και θα εγκατασταθούν στους υπό πρόταση Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς. Βασικές προϋποθέσεις της πρότασης νόμου είναι οι ακόλουθες:

α) η υποχρεωτική τήρηση του θεσμού αυτού από τις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η Πολιτεία πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της απέναντι στους σκηνίτες τσιγγάνους όχι ως προαίρεση αλλά ως υποχρέωση. Η πείρα έχει δείξει πως η β' βαθμού τοπική αυτοδιοίκηση είναι ως επί το πλείστον πιο ανθεκτική στις ρατσιστικές πιέσεις των τοπικών κοινωνιών που δεν επιθυμούν τους σκηνίτες τσιγγάνους κοντά τους. Προτείνονται δύο θεσμικά όργανα: ι) τα Ειδικά Γραφεία Εποπτείας, τα οποία θα συσταθούν από τις κατά τόπους Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις που έχουν στους νομούς τους πληθυσμούς σκηνιτών τσιγγάνων αυτά θα εντοπίζουν τις δημόσιες εκτάσεις, θα σχεδιάζουν τους οικισμούς και θα εποπτεύουν για την υλοποίηση τους σύμφωνα με όλες τις προϋποθέσεις που θα αναλυθούν παρακάτω, ιι) το Γενικό Γραφείο Εποπτείας των Αυτοδιαχειριζόμενων Οικισμών που θα υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και θα συντονίζει τα Ειδικά Γραφεία όλης της χώρας.

β) η απαρέγκλιτη σωρευτική εφαρμογή των παρακάτω 13 προϋποθέσεων που προτείνονται:

1.Χωροθέτηση οικοπέδων για κάθε οικογένεια (τουλάχιστον 200 τμ). Διαμόρφωση δρόμων και κοινόχρηστων χώρων.

2.Υδροδοσία για κάθε κατάλυμα με τον αντίστοιχο μετρητή από τον εκάστοτε οργανισμό ύδρευσης.

3.Ηλεκτροδότηση (με όλες τις προϋποθέσεις ασφάλειας) για κάθε κατάλυμα με τον αντίστοιχο μετρητή από τον εκάστοτε οργανισμό ηλεκτροδότησης.

4.Κατασκευή αποχετευτικού δικτύου με δυνατότητα σύνδεσης με κάθε κατάλυμα (ώστε να υπάρχει η δυνατότητα κατασκευής τουαλέτας για κάθε κατάλυμα). Συνεργασία με τον εκάστοτε οργανισμό αποχέτευσης όμβριων υδάτων.

5.Τοποθέτηση κάδων σε κοινόχρηστους χώρους του οικισμού και τακτική αποκομιδή των σκουπιδιών.

6.Λεωφορειακή σύνδεση με τακτική γραμμή του εκάστοτε οργανισμού αστικών συγκοινωνιών.

7.Λεωφορειακή σύνδεση με το σχολείο των παιδιών σχολικής ηλικίας, με ευθύνη της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και τοποθέτηση δύο (2) εκπαιδευμένων συνοδών ανά 40 παιδιά.

8.Δημιουργία ιατρείου το οποίο θα λειτουργεί σε καθημερινή βάση με οργανική θέση αγροτικού ή αποσπασμένου ιατρού και αντίστοιχου ιατρικού προσωπικού.

9.Δημιουργία χώρου θρησκευτικής λατρείας και τοποθέτηση οργανικού ιερουργού σε συνεργασία με την αντίστοιχη θρησκευτική αρχή, εφόσον εκφράσει παρόμοιο αίτημα ο πληθυσμός. Δημιουργία χώρου αθλοπαιδιών - πολιτιστικών εκδηλώσεων.

10.Συμβούλιο Διαχείρισης από τον ίδιο τον πληθυσμό (με ευθύνη για τους κοινόχρηστους χώρους, την καθαριότητα, τον έλεγχο της δόμησης, την διαμόρφωση του εσωτερικού κανονισμού του οικισμού με την επικουρία του Ειδικού Γραφείου Εποπτείας, την εκπροσώπηση, την αλληλεγγύη στις οικονομικώς ασθενέστερες οικογένειες).

11.Έλεγχος του εσωτερικού κανονισμού του οικισμού από το Συμβούλιο Διαχείρισης με την επικουρία του Ειδικού Γραφείου Εποπτείας.

12.Διερεύνηση τρόπου επίλυσης του εκπαιδευτικού αποκλεισμού των παιδιών σχολικής ηλικίας του καταυλισμού (ένταξη τους στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση σε συνάρτηση με την ιδιαιτερότητα που έχουν ως δίγλωσσοι και κοινωνικά αποκλεισμένοι πληθυσμοί). Προπαρασκευαστικές τάξεις και θεσμός επισκέπτη δασκάλου σε σχολείο εκτός του οικισμού για τα παιδιά σχολικής ηλικίας. Απογευματινό επιμορφωτικό σχολείο ενηλίκων στον οικισμό.

13.Διερεύνηση από το Ειδικό Γραφείο Εποπτείας τρόπων επαγγελματικής επιμόρφωσης και κατάρτισης και ένταξης σε παραγωγικές διαδικασίες των ανέργων ή υποαπασχολούμενων μελών των πληθυσμών.

γ) η ενεργοποίηση των ίδιων των πληθυσμών που θα οδηγήσει στην αυτοδιαχείριση των οικισμών τους. Για τον λόγο αυτό προβλέπεται η δημιουργία του Συμβουλίου Διαχείρισης από τους ίδιους τους τσιγγάνους το οποίο θα συμμετέχει στο Ειδικό Γραφείο Εποπτείας και θα αποτελέσει το όργανο της σταδιακής ένταξης του πληθυσμού σε συμμετοχικές διαδικασίες.

Όλα τα παραπάνω δεν είναι θεωρητικές ασκήσεις επί χάρτου. Εδώ και 1,5 χρόνο, μετά από επίπονη δουλειά, ζυμώσεις και προσπάθειες 4 χρόνων από μέρους των ΜΚΟ, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Γραφείο του Πρωθυπουργού, το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, τις ΜΚΟ Δίκτυο DRΟΜ και Γιατροί του Κόσμου και φυσικά και τους ίδιους τους τσιγγάνους υλοποιεί πιλοτικά την πρόταση Νόμου φτιάχνοντας τον Αυτοδιαχειριζόμενο Οικισμό "Αγία Σοφία" στον χώρο του πρώην στρατόπεδο Γκόνου. Εκεί θα στεγαστούν οι 3000 σκηνίτες τσιγγάνοι που το 1998 διώχτηκαν με παράνομες μεθοδεύσεις από τον Εύοσμο και κατέληξαν στην κοίτη του Γαλλικού ποταμού. Όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, εφαρμόστηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο: το Ειδικό Γραφείο Εποπτείας δημιουργήθηκε και λειτουργεί άψογα, το Συμβούλιο Διαχείρισης των τσιγγάνων συνέστησε τον Αστικό Συνεταιρισμό ΑΓΙΣΟ, το έργο υλοποιείται με όλες τις προϋποθέσεις σε 149 στρέμματα του πρώην Στρατοπέδου Γκόνου με συνολικό κόστος 710 εκατομμύρια που καλύπτει το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας μετά από εισήγηση του Γραφείου του Πρωθυπουργού. Εάν δεν υπάρξουν άλλες καθυστερήσεις στην εκταμίευση των ποσών προς τον εργολάβο, πιστεύουμε πως τον Μάρτιο του 2000 οι 248 οικογένειες θα είναι σε θέση να εγκατασταθούν σε έναν πρότυπο οικισμό που θα τιμά όλους μας.

Ο Αυτοδιαχειριζόμενος Οικισμός "Αγία Σοφία" της Θεσσαλονίκης πρέπει να είναι μόνον η αρχή. Ήδη στην Νέα Αλικαρνασσό της Κρήτης σχεδιάζεται με ευθύνη του Γραφείου του Πρωθυπουργού και του Οργανισμού Ανάπτυξης Αν. Περ. Κρήτης ένας ακόμη Αυτοδιαχειριζόμενος Οικισμός για τις 102 οικογένειες των σκηνιτών τσιγγάνων που διαμένουν στην θέση Δύο Αοράκια. Επόμενα στην σειρά πρέπει να είναι το Μπουκοβίλι στα Άνω Λιόσια, το Χαλάνδρι και η Αγία Παρασκευή, η Ρόδος κ.ο.κ.. Και παράλληλα σήμερα φαντάζει επιτακτικότερη από ποτέ η άμεση θεσμοθέτηση της πρότασης Νόμου που θα επιταχύνει τις διαδικασίες και θα λυτρώσει καταστάσεις των οποίων η διαιώνιση προσβάλουν την δημοκρατία μας.

Ουσιαστικά η πρόταση Νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς προσπαθεί να σταθεί απέναντι σε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα - αδιέξοδα του δυτικού κόσμου: την περιθωριοποίηση και εξαθλίωση ορισμένων στρωμάτων του πληθυσμού, την αποσύνδεση τους από την παραγωγή και την εκπαίδευση, την υπαρξιακή τους απομόνωση από τον κοινωνικό ιστό. Για εμάς οι άθλιες συνθήκες ζωής των 120.000 σκηνιτών τσιγγάνων τη; Ελλάδας σχετίζονται άμεσα με τους 500.000 αστέγους του Παρισιού, τα τενεκεδένια πουέμπλος της Ιβηρικής, τις φτωχογειτονιές-γκέτο του Μιλάνου, της Νάπολης και του Παλέρμο, τα "χάρτινες συνοικίες" του Βελιγραδίου, του Βουκουρεστίου, της Σόφιας και της Κωνσταντινούπολης, τα 3.000.000 ανθρώπων που λαθροβιούν στα νεκροταφεία του Καΐρου, τους οικονομικούς μετανάστες των ανατολικών χωρών της Ανατολικής Ευρώπης (μόνο στην Ελλάδα προσεγγίζουν το 1.000.000). Τι θα γίνει με όλους αυτούς τους ανθρώπους που ολοένα θα αυξάνονται; Μας ενδιαφέρει το δικαίωμα τους στην ζωή ή μήπως όχι;

Θα ήταν υπερφίαλο και γελοίο να θεωρήσει κανείς πως η πρόταση Νόμου για τους αυτοδιαχειριζόμενους οικισμούς μπορεί να δώσει από μόνη της πειστική απάντηση σε όλα τα παραπάνω. Μπορεί όμως, εάν θεσμοθετηθεί γιο τους 120.000 σκηνίτες τσιγγάνους της Ελλάδας, να αποτελέσει μια γόνιμη αφετηρία. Φανταζόμαστε τους αυτοδιαχειριζόμενους οικισμούς ως κιβωτούς προστασίας των κοινωνικών δικαιωμάτων, ως μεταβατικούς χώρους για την υγειονομική φροντίδα, την προσαρμοσμένη εκπαίδευση και την παραγωγική επιμόρφωση, ως αναπτυξιακούς τόπους που σε καμία περίπτωση (με την τήρηση των 13 προϋποθέσεων που προτείνονται) δεν θα λειτουργήσουν ως γκέτο. Και αυτά προϋποθέτουν σκληρή και συνεχή δουλειά από όλους μας.

III. Ενδεχόμενες αντιρρήσεις - επίλογος

Ας δούμε λίγο τις τυχόν αντιρρήσεις που μπορεί να εκφέρει κανείς ως προς την φιλοσοφία των αυτοδιαχειριζόμενων οικισμών: Μια πρώτη αφορά την χρήση της έννοιας "αυτοδιαχείριση". Πολλοί, ίσως και καλοπροαίρετα, λένε πως η αυτοδιαχείριση είναι μια ουτοπία έτσι κι αλλιώς" πως είναι δυνατόν να εφαρμοστεί από τους κοινωνικά αποκλεισμένους σκηνίτες τσιγγάνους; Ωστόσο όσοι έχουν βρεθεί σε βάθος χρόνου, με συνέπεια και επιμονή, στους καταυλισμούς των σκηνιτών τσιγγάνων γνωρίζουν πως το σημαντικότερο κενό είναι αυτό: η έλλειψη πίστης στην συλλογικότητα και την συλλογική προσπάθεια για προκοπή. Γι αυτόν τον λόγο πιστεύουμε πως το καλύτερο αύριο των σκηνιτών τσιγγάνων περνάει μέσα από την δική τους ενεργοποίηση, τον δικό τους αγώνα να διεκδικήσουν το μερίδιο τους στην ζωή. Ως εκ τούτου είναι αναγκαίο να αναλάβουν υποχρεώσεις για να απολαύσουν τα δικαιώματα που σήμερα στερούνται. Πρέπει να διαχειριστούν την καθημερινότητα τους και να διαφυλάξουν αυτό που ζητούμε από την πολιτεία να τους προσφέρει. Και το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης αυτό δείχνει: στον αυτοδιαχειρίζομενο οικισμό Αγία Σοφία με το Συμβούλιο Διαχείρισης και τον Αστικό Μη Κερδοσκοπικό Συνεταιρισμό ΑΓΙΣΟ ήδη από τον καταυλισμό του Γαλλικού ποταμού έχει αρχίσει να λειτουργεί, με όλες τις δυσκολίες του, στην αποκομιδή των σκουπιδιών, την τακτική φοίτηση των παιδιών στο σχολείο, τους εμβολιασμούς, τα σχέδια για την δημιουργία λαϊκής αγοράς. Το ίδιο συμβαίνει και στην Νέα Αλικαρνασσό της Κρήτης με τον Σύλλογο Ελπίδα και την συλλογική προσπάθεια των μελών του. Άρα αντί να εσχατολογούμε για την ουτοπία της αυτοδιαχείρισης ας υποστηρίξουμε, με πολλή δουλειά και όχι με λόγια, την συλλογική δράση.

Άλλη αντίρρηση που ίσως ακουστεί από ορισμένους, αφορά την ιδιοκτησία των χώρων των αυτοδιαχειριζόμενων οικισμών: λένε πως πρέπει να παραχωρηθεί δωρεάν στους σκηνίτες τσιγγάνους και να μην μείνει στο Δημόσιο.

Το επιχείρημα αυτό, πέρα από τον ολοφάνερο λαϊκισμό που υποκρύπτει, κατά την εκτίμηση μας δεν είναι σωστό. Όσοι φανταστήκαμε και σχεδιάσαμε την πρόταση για τους αυτοδιαχειριζόμενους οικισμούς, δεν τους φανταστήκαμε ως μια ακόμη παροχή, αλλά ως μία Κιβωτό προστασίας και ανάπτυξης των σκηνιτών τσιγγάνων. Οι σκηνίτες τσιγγάνοι δικαιούνται τα βασικά κοινωνικά δικαιώματα: ασφάλεια, στέγη τουαλέτα, πόσιμο νερό, εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη, δυνατότητα παραγωγικής σύνδεσης" δικαιούνται την δεύτερη ευκαιρία. Ως εκ τούτου μιλούμε για δικαίωμα απεριόριστης χρήσης του οικισμού από μέρους του πληθυσμού. Σε καμία περίπτωση δεν συνδέουμε αυτήν την δεύτερη ευκαιρία με την παροχή δωρεάν ιδιοκτησίας.

Και δεν είναι τυχαίο ότι οι ίδιοι οι εκπρόσωποι των σκηνιτών τσιγγάνων στην σύσκεψη του

Υπουργείου Εσωτερικών της 17-6-1999 χαρακτήρισαν πρόκληση σε μια κοινωνία με αστέγους, ανέργους και μετανάστες να συζητούμε για παροχή δωρεάν ιδιοκτησίας από το κράτος σε μια κοινωνική ομάδα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να διερευνηθούν τρόποι για την μελλοντική απόκτηση των οικοπέδων από τους χρήστες υπό το καθεστώς της χρησικτησίας (20 έτη) ή την ενδεχόμενη αγορά τους με ευνοϊκή δανειοδότηση.

Η τρίτη ενδεχόμενη αντίρρηση αφορά τον φόβο πολλών (άλλοτε ειλικρινώς αγωνιούντων και άλλοτε εκ του ασφαλούς σκεπτικιστών) για το ότι μπορεί οι αυτοδιαχειριζόμενοι οικισμοί να μετατραπούν σε "εξευγενισμένο γκέτο". Σας βεβαιώ πως όσοι δούλεψαν και εργάστηκαν για την πρόταση νόμου για τους αυτοδιαχειριζόμενους οικισμούς, και έχουν γνωρίσει τα γκέτο που είναι οι σημερινοί καταυλισμοί των σκηνιτών τσιγγάνων, αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο είχαν στο μυαλό τους. Για αυτόν τον λόγο υπάρχουν και οι 13 προϋποθέσεις με υποχρεωτική ταυτόχρονη τήρηση, η υποχρεωτική συγκοινωνιακή σύνδεση με τακτική αστική γραμμή (προϋπόθεση 6). η φοίτηση των παιδιών σε σχολείο εκτός του οικισμού μαζί με άλλους μαθητές (προϋπόθεση 12), η δημιουργία προϋποθέσεων παραγωγικής σύνδεσης (προϋπόθεση 13), το περιφερειακό ιατρείο εντός του οικισμού (προϋπόθεση 7), οι ποικίλες εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δράσεις μέσα και έξω από τον οικισμό. Είναι, λοιπόν, στο χέρι της πολιτείας, των τοπικών κοινωνιών αλλά και των ίδιων των τσιγγάνων να μην επιτρέψουν την δημιουργία γκέτο -δηλαδή είναι στο χέρι όλων μας με δουλειά, επιμονή και προσπάθεια.

Πέρα από όλα αυτά όμως ας δούμε τα πράγματα και από την άλλη πλευρά: 120.000 άνθρωποι στην χώρα μας βιώνουν καθημερινά την αθλιότητα των καταυλισμών (οι σκηνίτες τσιγγάνοι του Γαλλικού ποταμού λένε "εσείς πεθαίνετε μια φορά, εμεί; πεθαίνουμε κάθε μέρα"), βιώνουν μια κατάσταση που πληγώνει την δημοκρατία μας και για την οποία όλοι ντρεπόμαστε και όλοι διακηρύσσουμε την θλίψη μας εντός και εκτός Ελλάδας.. Η πρόταση νόμου για τους Αυτοδιαχειριζόμενους Οικισμούς των σκηνιτών τσιγγάνων που γεννήθηκε και ζυμώθηκε μέσα στους καταυλισμούς και όχι σε γραφεία, προτείνει μια ρεαλιστική λύση. η οποία προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα των τσιγγάνων και τους δίνει την ευκαιρία να διεκδικήσουν "μια θέση στον ήλιο". Σήμερα .δείχνει πως είναι η μοναδική ανθρώπινη και βιώσιμη λύση στο πρόβλημα των σκηνιτών τσιγγάνων. Όσοι, λοιπόν, έχουν ενστάσεις και προβληματισμούς ας μας πουν και τι αντιπροτείνουν, ειδάλλως θα κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν ως αναζητώντες προφάσεις εκ του ασφαλούς. Σήμερα πολλοί, χορτάτοι από την προστατευμένη τους ζωή, νιώθουν πως το πρόβλημα των σκηνιτών τσιγγάνων είναι ήσσον, μακρινό ίσως εν τέλη κι αδιάφορο, σε κάθε περίπτωση όμως μπορεί να περιμένει. Αλλά οι σκηνίτες τσιγγάνοι της Ελλάδας είναι, αυτή την στιγμή που μιλούμε, ένας πληθυσμός σε ύψιστο κίνδυνο ζωής κι όπως μαρτυρούν οι Γιατροί του Κόσμου "βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση από τους πληθυσμούς των Κούρδων στο εμπόλεμο Ιράκ, των στρατοπέδων προσφύγων της Μπρέζνα και του Στένκοβατς και μπορούν να συγκριθούν με τους λαθρομετανάστες στην οδύσσεια της περιπλάνησης τους" (Εκθέσεις Γιατρών του Κόσμου, Σεπτέμβριος 1998 - Ιούνιος 1999). Ως εκ τούτου η κάθε αναιτιολόγητη καθυστέρηση είναι εγκληματική.

Εν κατακλείδι, οι αυτοδιαχειριζόμενοι οικισμοί των σκηνιτών τσιγγάνων έχει ήδη υιοθετηθεί στην πράξη από την Ελληνική Πολιτεία (βλ. αυτοδιαχειριζόμενο οικισμό Αγία Σοφία Γκόνου στη Θεσσαλονίκη, σχεδιασμό για αυτοδιαχειριζόμενους Μπουκοβιλίου, Χαλανδρίου, Νέας Αλικαρνασσού Κρήτης, Ρόδου). Μένει να θεσμοθετηθούν και από την Ελληνική Κυβέρνηση. Δεν υπάρχει λόγος, ούτε δικαιολογία για το αντίθετο. Εάν βέβαια το Σύνταγμα εξακολουθεί να είναι υπέρτατος θεσμός η ανθρώπινη ζωή ιερή αξία, η συνύπαρξη των ανθρώπων μέγιστη επιδίωξη.

Πίσω