Παρουσίαση του Προγράμματος
«Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο»

To έργο «Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο Σχολείο» υλοποιείται στα πλαίσια του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης), από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας) και χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το έργο στοχεύει στη σχολική ένταξη παιδιών ΡΟΜΑ που βρίσκονται σε ηλικία για την οποία στην Ελλάδα ισχύει η υποχρεωτική εκπαίδευση.
Το Πρόγραμμα στηρίζεται στην ανάπτυξη δικτύου 90 περίπου συνεργατών που ενεργοποιούνται σε 40 περιφέρειες και νομούς της χώρας, όπου αναφέρονται πληθυσμοί τσιγγάνων. Πιο συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα οργανώνεται σε 7 γεωγραφικά διαμερίσματα με 7 Επιστημονικούς Υπευθύνους αντίστοιχα και με κεντρικό Επιστημονικό Υπεύθυνο – Συντονιστή όλου του Προγράμματος. Στο πλαίσιο αυτό το Πρόγραμμα συνεργάζεται συνολικά με 227 σχολικές μονάδες σε όλη την Ελλάδα. Αναλυτικά παρουσιάζεται η γεωγραφική και οργανωτική διάρθρωση του Προγράμματος

Το Πρόγραμμα και οι Δράσεις του

Το έργο οργανώνεται σε τέσσερις επιμέρους δράσεις:

1. Παιδαγωγική παρακολούθηση και στήριξη των μαθητών
2. Ευαισθητοποίηση και επιμόρφωση
3. Παραγωγή διδακτικού υλικού
4. Συντονισμός, εποπτεία, αξιολόγηση και ενέργειες διάχυσης και δημοσιοποίησης.

1. Παιδαγωγική παρακολούθηση και στήριξη των μαθητών

Η δράση αυτή αποτελεί προτεραιότητα του δικτύου των συνεργατών που εστιάζει:
• Η απογραφή του ενεργού ή «ανενεργού» μαθητικού δυναμικού ΡΟΜΑ, σε επίπεδο σχολείου, δήμου και νομού για την περίοδο 2002-04 με σκοπό τη συλλογή στοιχείων για τη δημιουργία γενικής βάσης δεδομένων όλης της επικράτειας.
• Η καταγραφή δημογραφικών στοιχείων της ομάδας αναφοράς προκειμένου να συγκροτηθεί μια συνολική εικόνα για την κοινωνική πραγματικότητά της.
• Η παρακολούθηση των μαθητών ΡΟΜΑ κατά τη διάρκεια της εγγραφής του σε νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία και η στήριξή τους για την αποτροπή των διαρροών στο πρώτο κρίσιμο διάστημα.
• Η παρακολούθηση των μαθητών καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους με σκοπό τη διασφάλιση της τακτικής φοίτησής τους και την αποτροπή διαρροών.
• Η στήριξη των μαθητών με την οργάνωση τμημάτων ενισχυτικής διδασκαλίας σε αντικείμενα του σχολείου, όπου είναι δυνατόν και κατόπιν συνεννοήσεως με τους δασκάλους των τάξεων και τους διευθυντές των σχολείων.
• Η διαμεσολάβηση ανάμεσα στο σχολείο και το οικογενειακό περιβάλλον του πληθυσμού – στόχου και η εξομάλυνση των δυσχερειών που πιθανώς να προκύψουν από την μεταξύ τους επαφή.
• Η ανάδειξη και υιοθέτηση σχολικών μονάδων (με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) ως παραδειγμάτων καλής πρακτικής για την Εκπαιδευτική Ένταξη μαθητών/ τριών ρόμικης καταγωγής.
• Η οργάνωση και λειτουργία Μουσικών Εργαστηρίων μέσα στις σχολικές μονάδες.
• Η στήριξη της παρέμβασης μέσα από τη δημιουργία των Κέντρων Παιδαγωγικής Υποστήριξης της Σχολικής Ένταξης (ΚΕΠΥΣΕ) που θα λειτουργούν σε συνεργαζόμενα με το Πρόγραμμα σχολεία.
• Η οργάνωση και στήριξη των επιμορφωτικών δραστηριοτήτων του Προγράμματος σε επίπεδο περιφέρειας, νομού και κυρίως σχολικής μονάδας.
• Η συνεργασία με άλλους φορείς (Νομαρχιακή και Τοπική Αυτοδιοίκηση, Δίκτυο ΡΟΜ, πολιτιστικούς συλλόγους, Μ.Κ.Ο., στελέχη του διοικητικού μηχανισμού της εκπαίδευσης κ.α.) που ασχολούνται με θέματα τσιγγάνων.
• Η συστηματική παρακολούθηση στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο θεμάτων που αφορούν την ομάδα στόχο.
• Η κάλυψη αναγκών που μπορεί να προκύψουν σε γειτονικούς νομούς (στους οποίους μπορεί να υπάρξει πρόβλημα στελέχωσης του δικτύου), κατόπιν συνεννόησης με τον Επιστημονικό Υπεύθυνο.

2. Ευαισθητοποίηση και επιμόρφωση

Στο πλαίσιο της δράσης αυτής πραγματοποιείται επιμόρφωση σεμιναριακού χαρακτήρα για την διαπολιτισμική εκπαίδευση σε στελέχη τη εκπαίδευσης, διευθυντές και εκπαιδευτικούς των σχολικών μονάδων. Μέσα από τα σεμινάρια αυτά επιδιώκεται η ενθάρρυνση, διαμόρφωση και σχεδίαση μιας εσωτερικής για τη σχολική μονάδα εκπαιδευτικής πολιτικής που να ανταποκρίνεται στις αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης για μαθητές που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες.

3. Παραγωγή διδακτικού υλικού

Η δράση αυτή αφορά την παραγωγή ή και τη βελτίωση και συμπλήρωση υπάρχοντος διδακτικού υλικού, απαραίτητου για την εκπαιδευτική πράξη στις Τάξεις Υποδοχής και τα «προπαρασκευαστικά» Τμήματα, αλλά και για την όποια ενισχυτική διδασκαλία. Επίσης στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η επεξεργασία επιμορφωτικού υλικού το οποίο στόχο έχει να καλύπτει τις ανάγκες επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης σε θέματα ρατσισμού, κοινωνικού αποκλεισμού, στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Για το σκοπό αυτό στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο πλαίσιο του Προγράμματος, λειτουργεί ομάδα εκπαιδευτικών-φιλολόγων αρμόδια για τη σύνταξη, επιμέλεια και εποπτεία του διδακτικού και επιμορφωτικού υλικού.

4. Συντονισμός, εποπτεία, αξιολόγηση και ενέργειες διάχυσης και δημοσιοποίησης.

Όσον αφορά την τέταρτη δράση του Προγράμματος, αυτή αφορά κυρίως την αξιολόγηση του συνολικού εγχειρήματος στους διάφορους νομούς δραστηριοποίησης, την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων όπως προκύπτουν μέσα από τη δράση του δικτύου των συνεργατών καθώς και των συνεργαζόμενων σχολείων και τέλος τη διάχυση των αποτελεσμάτων αυτών στους αρμόδιους φορείς και τη δημοσιοποίησή τους. Για τις ανάγκες της δράσης αυτής λειτουργεί στο πλαίσιο του Προγράμματος ομάδα συνεργατών αρμόδια για το συντονισμό, την εποπτεία και την αξιολόγηση. Η συνεισφορά του δικτύου των συνεργατών ανά νομό-περιφέρεια στην προσπάθεια αυτή αφορά την αποστολή στοιχείων, πινάκων και εκθέσεων απολογισμού για το έργο της περιοχής τους.

Δράση του δικτύου των συνεργατών

Οι συνεργάτες δραστηριοποιούνται ανά περιφέρεια – νομό, και ειδικότερα στις περιοχές όπου εντοπίζονται πληθυσμοί ΡΟΜΑ. Το δίκτυο των συνεργατών παρευρίσκεται καθημερινά στις σχολικές μονάδες όπου φοιτούν οι μαθητές αυτοί καθώς και στις περιοχές όπου διαμένουν με τις οικογένειές τους και λειτουργεί κυρίως ως διαμεσολαβητικός παράγοντας ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια. Πιο συγκεκριμένα, οι ενέργειες που αναπτύσσουν προκειμένου να επιτευχθούν οι επιμέρους στόχοι του Έργου είναι οι ακόλουθες:

• Εντοπισμός των ομάδων αναφοράς
• Αντιπαραβολή δημογραφικών στοιχείων με μαθητολόγια των σχολείων αναφοράς.
• Επισκέψεις στις οικογένειες των παιδιών και συζητήσεις για προβλήματα που ενδεχομένως δυσχεραίνουν την εγγραφή τους στο σχολείο ή οδηγούν σε διαρροές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους.
• Εξασφάλιση των αναγκαίων δικαιολογητικών για την εγγραφή των παιδιών (πιστοποιητικά γέννησης, βιβλιάριο υγείας, κλπ) στα σχολεία σε περίπτωση κωλύματος (π.χ. αναλφαβητισμός γονέων, αδυναμία επαφών με τους μηχανισμούς διοίκησης κλπ).
• Διαμεσολάβηση ανάμεσα στις οικογένειες των παιδιών και τους τοπικούς φορείς (Δήμοι, Νομαρχίες, Περιφέρειες, Τοπικούς Εκπροσώπους του Δικτύου ΡΟΜ) για προβλήματα που σχετίζονται με τη στέγαση και τις συνθήκες υγιεινής ως προϋποθέσεις απαραίτητες για τη φοίτηση των παιδιών του πληθυσμού αναφοράς.
• Συχνές επισκέψεις σε Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια και συνεργασία με Διευθυντές – Εκπαιδευτικούς για την παρακολούθηση της προόδου των μαθητών και τυχόν διαρροών: παρακολούθηση και αντικατάσταση εκπαιδευτικών σε ώρες διδασκαλίας, συζητήσεις με τους μαθητές στα διαλείμματα, παρακολούθηση σχολικών εκδηλώσεων, συμμετοχή σε συναντήσεις του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων.
• Μετά από συνεννόηση με τον Επιστημονικό Υπεύθυνο, επαφές με τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για γνωστοποίηση διαρροών και άλλων προβλημάτων που σχετίζονται με την υλικοτεχνική υποδομή και τη λειτουργία των σχολείων (δημιουργία τάξεων υποδοχής και ενισχυτικής διδασκαλίας, μεταφορά μαθητών) και ενημέρωση για οποιαδήποτε παρέμβαση του προγράμματος.
• Εντοπισμός μετακινούμενων μαθητών (εξακρίβωση μετεγγραφής ή διαρροής), ενημέρωση των συνεργατών του δικτύου του Νομού μετεγκατάστασης, ενημέρωση των μαθητών σχετικά με τη δυνατότητα απόκτησης κάρτας φοίτησης μετακινούμενου μαθητή.
• Οργάνωση και λειτουργία τμημάτων ενισχυτικής διδασκαλίας στις συνεργαζόμενες σχολικές μονάδες.
• Στήριξη της παρέμβασης με τη δημιουργία Κέντρων Παιδαγωγικής Υποστήριξης της Σχολικής Ένταξης στις συνεργαζόμενες με το Πρόγραμμα σχολικές μονάδες.
• Οργάνωση και λειτουργία Μουσικών Εργαστηρίων, που θα λειτουργούν τις απογευματινές ώρες σε αίθουσες των σχολικών μονάδων, με καθηγητή μουσικής σε συνεργασία με το δίκτυο παρέμβασης.
• Οργάνωση και λειτουργία Σχολών γονέων, μέσα στις σχολικές μονάδες.
• Σε ορισμένες περιπτώσεις (διαμεσολαβητές-συνοδοί) συνοδεία κατά τη μεταφορά των μαθητών στα σχολεία.
• Η ανάδειξη και υιοθέτηση σχολικών μονάδων (με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) ως παραδειγμάτων καλής πρακτικής για την Εκπαιδευτική Ένταξη μαθητών/ τριών ΡΟΜΑ
• Έρευνα στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο καθώς και στο διαδίκτυο γενικότερα για τον εντοπισμό αρχείων που αφορούν την ομάδα στόχο γενικότερα και ταξινόμησή τους σε θεματικές ενότητες.
• Αναζήτηση σχετικής βιβλιογραφίας
• Κάλυψη αναγκών που μπορεί να προκύψουν σε γειτονικούς νομούς (όπου δεν υπάρχει στελέχωση του δικτύου), κατόπιν συνεννόησης με τον Επιστημονικό Υπεύθυνο.

Υποστηρικτικές δράσεις του Προγράμματος

Ι. Σχολές γονέων

Σκοπός των σχολών γονέων είναι να προσελκύσουν κυρίως τους Τσιγγάνους γονείς να έρθουν κοντά στο σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, ώστε να ενημερωθούν για το έργο τους, καθώς και για τις δικές τους υποχρεώσεις στην εκπαίδευση των παιδιών τους. Παράλληλα να ενημερωθούν για θέματα και προβλήματα, που ιδιαίτερα απασχολούν ένα σημαντικό ποσοστό αυτής της κοινωνικής ομάδας και να αναζητήσουν τις καλύτερες δυνατές λύσεις. Οι συναντήσεις αυτές διεξάγονται τις απογευματινές ώρες σε αίθουσες των σχολικών μονάδων σε συνεργασία του δικτύου, με τον περιφερειακό επιστημονικό υπεύθυνο του έργου.

ΙΙ. Κέντρα Παιδαγωγικής Υποστήριξης της Σχολικής Ένταξης

Τα ΚΕ.Π.Υ.Σ.Ε. λειτουργούν σε ένα τουλάχιστον συνεργαζόμενο με το Πρόγραμμα Δημοτικό σχολείο σε κάθε νομό. Στεγάζονται σε χώρο που παραχωρείται από τη σχολική μονάδα, μετά από συνεννόηση με το διευθυντή του σχολείου. Υπεύθυνοι για τη λειτουργία του ΚΕ.Π.Υ.Σ.Ε. είναι τα μέλη του δικτύου, οι οποίοι οφείλουν να παρέχουν υπηρεσίες υποστήριξης συγκεκριμένες ημέρες και ώρες. Το ΚΕ.Π.Υ.Σ.Ε. λειτουργεί ως εστιακό σημείο τεκμηρίωσης και πόλος επιμορφωτικών παρεμβάσεων και δράσεων ευαισθητοποίησης. Οι συνεργάτες ενημερώνονται και ενημερώνουν τον ηλεκτρονικό τρόπο τόσο την τοπική κοινωνία όσο και τη διοίκηση του Προγράμματος. Είναι επίσης δυνατή και προάγεται κάθε μορφή συνεργασίας ανάμεσα στα ΚΕ.Π.Υ.Σ.Ε. των διαφόρων νομών. Στο ΚΕ.Π.Υ.Σ.Ε. μπορούν να απευθύνονται:
Εκπαιδευτικοί όλων των Σχολείων είτε για να πληροφορηθούν τους σκοπούς Προγράμματος, είτε για να καταθέσουν και να συζητήσουν τους προβληματισμούς τους ή τις προτάσεις τους σχετικά με τη σχολική ένταξη των μαθητών ΡΟΜΑ.
Γονείς που επιθυμούν τη στήριξη των παιδιών τους στο επίπεδο των σχολικών μονάδων
Μαθητές που αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα σε σχέση με τη φοίτησή τους

ΙΙΙ. Τμήματα Ενισχυτικής Διδασκαλίας

Μια από τις δράσεις του δικτύου των συνεργατών είναι και η οργάνωση και λειτουργία μέσα στις σχολικές μονάδες τμημάτων ενισχυτικής διδασκαλίας, με στόχο τη στήριξη των μαθητών στα μαθήματα του σχολείου. Αρχικά γίνεται μια διερεύνηση των αναγκών των μαθητών στις συνεργαζόμενες σχολικές μονάδες και έπειτα και από συνεννόηση με το Διευθυντή και το Σύλλογο των διδασκόντων γίνεται η επιλογή (από τον ίδιο το Σύλλογο) των εκπαιδευτικών που θα αναλάβουν τη διδασκαλία στα τμήματα αυτά. Αφού ενημερωθεί η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, όπου υπάγεται η σχολική μονάδα και διαμορφωθεί το ωρολόγιο πρόγραμμα ανά διδάσκοντα και γνωστικό αντικείμενο ξεκινά, με τη στήριξη και των μελών του δικτύου η λειτουργία των τμημάτων.

IV. Mουσικά Εργαστήρια

Σε ορισμένες σχολικές μονάδες κατά τις απογευματινές ώρες λειτουργούν μουσικά εργαστήρια, όπου διδάσκουν καθηγητές μουσικής σε μαθητές κυρίως ΡΟΜΑ σαν μια προσπάθεια κινητοποίησης και αξιοποίησης των ενδιαφερόντων των ίδιων των παιδιών. Την ευθύνη για την οργάνωση και λειτουργία των εργαστηρίων αυτών έχουν τα μέλη του δικτύου, τα οποία προβαίνουν στις απαραίτητες ενέργειες για τη στελέχωση του Μουσικού Εργαστηρίου με όργανα και έρχονται σε επαφή με μαθητές που έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μουσική. Στόχος των μουσικών εργαστηρίων είναι η συνεύρεση ανθρώπων μέσα από τα κοινά τους ενδιαφέροντα και εν συνεχεία η καλλιέργεια των ιδιαίτερων ενδιαφερόντων τους. Για το λόγο αυτό μέσα από τη λειτουργία των μουσικών εργαστηρίων πραγματοποιούνται μουσικές εκδηλώσεις, οι οποίες πλαισιώνουν τις σχολικές εορτές και τα πολιτιστικά δρώμενα των σχολείων.